Kuvvet ve hareket

Kuvvet ve hareket nedir?

Öncelikle hareket kavramını açıklayalım; Bir cismin, durağan bir noktaya göre durumunun ya da yerinin değişmesine hareket denilmektedir. Hareket kavramını açıkladığımıza göre şimdi kuvvet kavramının ne oluğuna bir bakalım, kuvvet; Durmakta olan cismi hareket ettiren, hareket durumundaki cismi durduran, hızını veya yönünü değiştiren ya da cisimlerin biçimini değiştiren etkiye kuvvet denir. “F” ile gösterilir. Vektörel (yönlü) bir büyüklüktür

Kuvvet ve hareket'e örnekler

Yukarıya doğru atılan topun yükselmesinin nedeni, topa uygulanan itme kuvvetidir.

Yukarıya atılan cisimlerin tekrar yere düşmesinin nedeni yer çekimi kuvvetidir.

Kapıları açıp, kapatmak için itme ve çekme kuvveti uygularız.

Hareket türleri nelerdir?

1- Çizgisel hareket

2- Dönme hareketi

Tabiatta varlıklar hareket edip edemediklerine göre kaç bölüme ayrılırlar?

1- Hareket etmeyen varlıklar

2- Bulundukları yerde hareket eden varlıklar

3- Tam olarak hareket eden varlıklar.

İnsan ve hayvanlarda hareket kaç türlüdür?

1- İsteyerek yapılan hareketler.

2- İstediğimiz dışımda yapılan hareketler.

Kuvvetin elemanları nelerdir?

1- Etki noktası

2- Etki doğrultusu

3- Etki yönü ve büyüklük

Kuvvetin etkileri nelerdir?

1- Hareket ettirici

2- Durdurucu

3- Yön değiştirici etkileri vardır.

Kuvveti nasıl ölçeriz?

Kuvvetin ölçülmesi için maddelerin esnekliğinden yararlanılır. Cisimlerin esneklik özelliklerinden yararlanılarak yapılan araçlara dinamometre, el kantarı ya da yaylı kantar adı verilir. Dinamometreler, kuvvet ölçmede kullanılır. Kuvvetin birimi Newton’ dur. Kısaca “N” ile gösterilir. Bir cismin ağırlığını veya cisme etkiyen kuvveti ölçmeye yarayan alete “dinamometre” denir.

Bileşke kuvvet nedir?

Bir cisme uygulanan birden fazla kuvvetin yapmış olduğu etkiyi tek başına yapan kuvvete bileşke kuvvet denir.

Kuvvetin sınıflandırılması

1- Uzaktan etkiyen kuvvetler yada alan kuvvetleri

2- Temas kuvvetleri

3- Kohezyon (iç tutunum) kuvvetleri

Kaynak: http://kuvvetvehareket.nedir.com/#ixzz2UsVVKaVq

Ses

SES

Ses Kaynakları
Ses üretebilen varlıklara ses kaynağı denir.
Ses kaynakları doğal ve yapay olmak üzere 2 şekilde ele alınır.
Doğal Ses Kaynakları : Kuş, kedi, köpek, insan ..vb
Yapay Ses Kaynakları : Piyano, radyo, flüt …vb.
Ses Nasıl Oluşur?
Bir flütten ses çıkarabilmek için üfleriz. Flütün içindeki hava deliklerden çıkarken titreşir ve ses oluşur, insanlar konuştuğunda ise ciğerlerimizden gelen hava ses tellerini titreştirir. Böylece ses çıkarmış oluruz.
Ses, bir cismin titreşmesi ile oluşur.
Kaynağından çıkan ses, dalgalar hâlinde etrafa yayılır ve biz bu sesleri duyarız.

Doğal Ses Kaynakları

Yapay Ses Kaynakları

Farklı Maddeler Farklı Sesler Üretir
İlke, masanın üzerindeki eşyalara kaşıkla vurarak farklı sesler oluşturdu.
Çelik tencereden çıkan ses diğer cisimlerden çıkan sesten daha güçlüydü.
Şiddeti en az olan ses plastik toptan çıkmıştı.
Vazodan çıkan ses, karton kutudan çıkan sesten daha ince ve güçlüydü. Aynı büyüklükteki cam ve plastik bardaklardan da farklı sesler çıkmıştı.
Farklı maddelerden yapılan cisimler farklı sesler oluşturur.
Doğa, topunu halı, tahta ve beton zeminlerde sektirerek çıkan sesleri karşılaştırdı.
Aynı ses kaynağı kullanılarak farklı maddelerden oluşan ortamlarda farklı sesler elde edilir.
Ses Kaynaklan Aynı, Ortamlar Farklı
Onur, boş bir kutunun içine kum doldurup ağzını iyice kapatarak bir marakas yaptı. Marakası havada sallayarak çıkan sesi dinledi. Daha sonra marakası su dolu kovanın içinde sallayarak ses çıkardı.
Marakasın çıkardığı sesler havada ve suda farklı işitilir.
Aynı ses kaynağından çıkan sesler farklı ortamlarda birbirinden farklı işitilir.
Ses Hangi Ortamda Daha Hızlı Yayılır?
Denizde yüzerken daldığımızda dalgaların sürüklediği taşların sesini duyarız. Sürüklenen taşların sesini suyun dışında iyi duyamayız. Suyun içindeyken bu sesi daha iyi duyarız.
Ses, suda havadan daha hızlı yayılır.
Demir bir boruya çubukla vurduğumuzda boruya kulağını dayamış olan bir arkadaşımız çıkan sesi hemen duyar. Bu ses, havada ve suda bu kadar hızlı yayılmaz.
Ses, katı maddelerde sıvılardan daha hızlı yayılır.

Sesin Yaşamımızdaki Yeri
İlk insanlar iletişim kurarken çeşitli sesler çıkarıyorlardı. Daha sonra anlamlandırılmış sözlerle konuşarak anlaşmaya başladılar.
Bazı hayvanlar da birtakım sesler çıkararak iletişim kurar. Balina ve yunuslar özel sesler çıkararak anlaşır.
Ses, konuşmanın yanında birçok alanda uyarı amaçlı kullanılır.
• Biri bizi aradığında ya da mesaj gönderdiğinde telefonumuz uyarı sesi verir.
Arabayı kullanan sürücüler herhangi bir tehlike anında yayaları ya da diğer taşıt sürücülerini uyarmak için korna çalar.
• İtfaiye, ambulans gibi araçlar gideceği yere kısa sürede ulaşmak için uyarı sesi çıkarır.
• Birçok iş yeri ve evlerde bir yangın durumunda insanları uyarmak için ısı ve dumana karşı duyarlı yangın alarm sistemleri
kullanılır. Bu sistemler güçlü ses çıkararak bizi uyarır.
• Günümüzde kullanılan bazı taşıtlar da kapı açık kaldığında, emniyet kemeri takılmadığında, farlar açık unutulduğunda sesli uyarı sinyali vererek sürücüyü uyarır.
• Bazı elektronik aletler yaptığı iş sona erdiğinde ses çıkararak uyarı verir. Örneğin, bazı fotokopi makineleri belirtilen sayıda fotokopi çektiğinde uyarı sesi verir.

Işık ve Ses Arasındaki Farklılıklar
Işık Ses
Madde olmayan ortamlarda da yayılır. Katı, sıvı, gaz ortamlarda yayılır.
Opak maddelerden geçemez. Havasız ortamlarda (boşlukta) yayılmaz.
Doğrular boyunca yayılır. Opak maddelerde de yayılır.
Doğrusal bir yol izlediği için daha hızlı yayılır. Yayılırken doğrusal bir yol izlemez.
Benzerlikler
Ses de ışık gibi enerji türüdür. Her ikisi de her yöne yayılır, kirliliğe neden olur. Etkileri farklı olmasına rağmen ikisinin de yol açtığı kirlilik sağlığımızı ^olumsuz etkiler. Teknolojik gelişmeler iki enerji türünün de etkisini artırmıştır.

Işık ve Ses Kirliliği Hakkında Birkaç resim

Kavram Haritası

Işık

IŞIK

Işık ve Işık Kaynakları
Görmemizi sağlayan enerji çeşidi ışıktır. Her ışık, bir ışık kaynağı tarafından üretilir. Işık yayarak çevresini aydınlatan her şey ışık kaynağıdır. Işık kaynakları ışık yayarak çevrelerini aydınlatırlar.
 NOT: En büyük ışık kaynağımız Güneş’tir.

 Işık kaynakları doğal ışık kaynakları ve yapay ışık kaynakları olmak üzere ikiye ayrılır.
Çevremizdeki varlıkları görebilmek için ışığa ihtiyaç duyarız. Gündüz etrafımızı görmemizi sağlayan ışık Güneş'ten gelir. Güneş, doğal bir ışık kaynağıdır. Geceleri ise yapay ışık kaynakları kullanarak çevremizi aydınlatırız.
Işık üreten maddelere ışık kaynağı denir. Kendiliğinden ışık yayan kaynaklar doğal ışık kaynağı, insan yapımı kaynaklar ise yapay ışık kaynağı olarak adlandır
Teknoloji geliştikçe çok çeşitli ve gelişmiş aydınlatma araçları bulunmaktadır. Maçlarda kullanılan spot lambalarI ve halojen lambalar bunlardan bazılarıdır.

Doğal Işık Kaynakları
 Işık kaynaklarından bazıları kendiliğinden ışık üretir. Bunlara doğal ışık kaynakları denir. Güneş, yıldızlar, ateş böceği, şimşek, yıldırım ve deniz diplerinde yaşayan bazı balıklar doğal ışık kaynaklarıdır.

Yapay Işık Kaynakları
 Doğal ışık kaynaklarından gece aydınlatması için yeteri kadar yararlanamayız. Bu nedenle gece aydınlatmasında insanlar tarafından yapılmış yapay ışık kaynakları kullanılır. Ampul, trafik lambası, mum, meşale, televizyon ekranı ve fener yapay ışık kaynaklarıdır.

 Güneş, mum alevi gibi bazı ışık kaynakarı, çevrelerine ışıkla birlikte ısı da verirler. Ateş böceği, denizin derinliklerinde yaşayan bazı balıklar ve floresan lamba gibi bazı ışık kaynakları ise ışık yayarken, ısı vermezler.
 Etrafımızdaki masa, sıra, tahta ve çanta gibi cisimler ışık üretmezler. Ancak bu cisimler Güneş ya da diğer ışık kaynaklarından aldıkları ışığı yansıtabilirler. Bu durumda çevremizde bulunan bu cisimleri ışık üretmedikleri halde görebiliriz.
 Çevremizdeki bazı varlıklar ortamda bulunan ışık kaynakları sayesinde ışık kaynağı gibi görünürler. Böyle cisimlere kendini aydınlatan cisimler denir. Ay, gezegenler ve trafik levhaları kendini aydınlatan cisimlere örnek verilebilir.

Yol kenarlarındaki trafik levhaları ışık yaymadıkları halde geceleri ışık yayıyor gibi görünürler. Bunun sebebi trafik levhalarının üzerinin özel maddelerle kaplı olmasıdır. Bu sayede trafik levhaları diğer maddelerden daha parlak görünürler.

 Gezegenler ve Ay ışık kaynağı olmadıkları halde, Güneş’ten aldıkları ışığı yayarak parlak görünürler.

NOT: Ay, ışık kaynağı olmadığı halde, Güneş’ten aldığı ışıkla aydınlanır ve parlak görünür.

 Bulutsuz bir gecede, gökyüzüne baktığımızda birçok gök cismini görebiliriz. Bu gök cisimlerinden yıldızlar kendi ışıklarını yayarken; gezegenler, ışık kaynaklarından aldıkları ışıkla aydınlanırlar.
 Gökyüzüne dikkatle baktığımızda ışığı, ay ışığı gibi sabit olanların gezegen veya uydu; ışığı sürekli kırpışanların ise yıldız olduğunu söyleyebiliriz.
 Mars ve Venüs gezegenleri, gökyüzünün bulutsuz olduğu gecelerde görülebilir.

 NOT: Kendi ışığını üreten Güneş de bir yıldızdır.

 Işık kaynağının gücü arttıkça yaydığı ışığın da parlaklığı artar. Dolayısıyla kullanacağımız ışık kaynağının gücünü, aydınlatacağımız ortamın büyüklüğüne göre seçeriz. Evlerimizde büyük odaları aydınlatmak için kullandığımız ampullerin gücünün, küçük odaları aydınlatmak için kullandığımız ampullerin gücünden fazla olmasını tercih ederiz.

Işık Nasıl Yayılır ?
Işık doğrular boyunca yayılır. Yani doğrusal bir yol izler. Serhan'ın yaptığı deneyde ışığın başlangıcı fenerdir. Diğer ucu ise bir engelle karşılaşmadığı sürece yoluna devam eder. Serhan'ın çizdiği, gerçekte olmayan ışığın izlediği yolu gösteren bu çizgiye ışık ışını denir.
Araba farından çıkan ışık ışınlarının, Güneş ışınlarının doğrular boyunca ilerlediğini her gün gözlemleriz.
Bir engelle karşılaşmadığı sürece ışık ışınları her yöne yayılır.

Işığın Maddelerden Geçişi
Işık yayılırken içinden geçemediği cisimlerle karşılaşırsa yoluna devam edemez. Bu cisimler taş, demir gibi ışığı geçirmeyen cisimlerdir. Işık havada her yöne yayılır. Hava ışığı geçirir. Bu nedenle Güneş ışınları çevremizi aydınlatır. Bazı cisimler de ışığı tam olarak geçirmez. Yarı yarıya geçirir.
Işığı geçiren cisimler saydam olarak adlandırılır.
Işığı az geçiren cisimlere yarı saydam cisim denir.
Işığı hiç geçirmeyen cisimler ise saydam olmayan ya da opak olarak adlandırılır.
Gündüz güneş ışığının evi aydınlatması için saydam bir madde olan cam kullanılır.

Gölge Oluşumu
Işık, yayılırken saydam olmayan bir cisim ile karşılaşınca cismin arkasına ulaşamaz. Bu nedenle saydam olmayan cisimlerin arkasında karanlık bir bölge oluşur. Bu bölgeye gölge denir.
Bir cismin gölgesi kendisine benzer. Cisimlerin gölgelerini bir ekran üzerine düşürebiliriz.
Gölge oluşumu cisimlerin şekline ve büyüklüğüne bağlıdır. Çiçeğin gölgesi çiçek şeklindedir. Büyük cismin gölgesi de büyük olur.

Not: Gölge oluşumu ışığın doğrusal yolla yayıldığının bir kanıtıdır. Işık doğru boyunca yayılmasaydı gölge oluşmazdı.

MADDELENİN HALLERİ

MADDELENİN HALLERİ

      Tüm maddeler atom ya da moleküllerden oluşur ve bu taneciklerin durumuna göre madde katı sıvı ve gaz halde bulunabilir.Bu hallere ise FİZİKSEL HALLER denir.

A.MADDENİN KATI HALİ B.MADDENİN SIVI HALİ

Tahta blok,kitap,kurşun kalem,demir sopa gibi maddeler katı maddelere örnek verilir.

Katı maddelerin özellikleri;

·        Tanecikleri birbirine temas eder.

·        Tanecikleri arasındaki boşluk yok denecek kadar azdır.Bu sebeple maddenin en düzenli halidir.

·        Tanecikleri yer değiştiremez.Sadece bulundukları yerde sürekli titreşim halinde bulunurlar.Öteleme hareketi yapamazlar.

·        Belirli bir şekli vardır.Bu şekli bulundukları kabın yada ortamın şekline göre değiştirmez.

·        Sıcaklık ile genleşebilir .Sıcaklık etkisi ile tanecikler birbirinden uzaklaşır ve hacim artar.Ama sıkıştırılamazlar çünkü tanecikler arasındaki boşluk yok denecek kadar azdır.

NOT:Katı haldeki bir maddenin şekil almış haline CİSİM denir.Örneğin altın bir madde iken altın bilezik bir cisimdir. 

B.MADDENİN SIVI HALİ Su,meyve suyu,süt,zeytin yağı,alkol,civa gibi maddeler sıvı maddelere örnek verilebilir.

Sıvı maddelerin özellikleri;

·        Kendilerine ait bir şekilleri yoktur.Bulundukları kabın şeklini alırlar.(Bunun sebebi akışkanlıklarıdır)

·        Akışkan halde bulunurlar.Fakat her sıvının akışkanlığı aynı değildir.Yoğunluklarına göre değişkenlik gösterirler.

·        Tanecikleri birbiri ile temas halindedir.

·        Tanecikleri arasındaki boşluk katılardan daha fazla olmasına rağmen çok azdır.

·        Tanecikleri birbiri üzerinden kayarak hareket edebilirler.Yani tanecikleri yer değiştirebilir.Bu sayede akışkan olurlar.

·        Hem titreşim hem de öteleme hareketi yaparlar.

·        Sıcaklık etkisi ile genleşebilir.Sıkıştırılamaz.

·        Maddenin sıvı hali katı haline göre düzensizdir.

·        Katı haldeki bir maddenin sıvı hale geçmesi için dışarıdan ısı enerji alması gerekir.Bu değişim fiziksel bir değişimdir.

C.MADDENİN GAZ HALİ

Hava,karbondioksit,oksijen birer gazdır.

Gaz maddelerin özellikleri;

·        Maddenin taneciklerinin serbest hareket ettiği fiziksel hal gaz halidir.

·        Tanecikler birbirinden bağımsız sürekli hareket halindedir.

·        Belirli bir şekilleri ve hacimleri yoktur.

·        Tanecikleri arasındaki boşluk çok fazladır.En fazla boşluk bulunan haldir.

·        Boşluğun çok olmasından dolayı rahatlıkla sıkıştırılabilir.Sıkışma etkisi ile sıvı hale geçebilir.Sıcaklık etkisi ile katı ve sıvılara göre daha iyi genleşebilirler.

·        Akışkan haldedir.

·        Bulundukları kabın her yerine eşit oranda dağılırlar yani bulundukları kabı doldurarak kabın şeklini alırlar.

·        Hem titreşim hem de öteleme hareketi yaparlar.